Michiel de Ruyter

De Republiek in woelige wateren

Binnen de Republiek worden leidinggevende zeelieden als grote helden beschouwd, zo ook Michiel de Ruyter. Hij krijgt opdracht voor een slimme politiek-militaire actie: de oorlogstocht in 1667 naar Chatham via de Theems, om werven en schepen van de Engelsen te vernietigen. Het plan slaagt en De Ruyter wordt wereldwijd als zeeheld gezien.

Naar zee!
Michiel Adriaenszoon de Ruyter komt in 1607 in Vlissingen ter wereld als zoon van een bierdrager. Al snel is duidelijk dat zijn toekomst op zee ligt. Na enige tijd als touwslager te hebben gewerkt, monstert hij als elfjarige aan als bootsmansjongen op zijn eerste schip. Het is het begin van een zeemansleven. In verschillende rangen en standen, zoals kaperkapitein en koopvaarder, bevaart hij de wereldzeeën. In 1652 meent hij voldoende te hebben verdiend om een rustig bestaan aan wal te leiden. De Engelse zeeoorlogen zetten echter een streep door die plannen.

Engelse zeeoorlogen
De Republiek is een groot deel van de zeventiende eeuw in oorlog. In 1648 eindigt de Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje met de Vrede van Münster. Al snel volgen twee zeeoorlogen met Engeland vanwege conflicten over de handel. Na het uitbreken van de Eerste Engelse Zeeoorlog (1652-1654) vraagt de Zeeuwse Admiraliteit De Ruyter om dienst te nemen bij de marine. Hij accepteert de functie, voor één tocht. Het blijkt echter het begin van een nieuwe loopbaan die eindigt bij de hoogste functie in de marine: luitenant-admiraal.

In 1667 bedenkt raadpensionaris Johan de Witt een plan om de Tweede Engelse Zeeoorlog (1665-1667) te winnen. De Ruyter voert met diens broer Cornelis de Witt de vloot aan om in het hol van de leeuw de vijand te verslaan. Het plan slaagt, een groot deel van de Engelse vloot wordt nabij Chatham vernietigd. Het Engelse vlaggenschip Royal Charles wordt triomfantelijk meegevoerd. De achterzijde hangt nu in het Rijksmuseum in Amsterdam.

Rampjaar
Het jaar 1672 is de boeken ingegaan als het Rampjaar. Frankrijk en Engeland sluiten een bondgenootschap om de macht van de Republiek in te perken. Na de moord op de gebroeders de Witt wordt de nieuwe stadhouder prins Willem III aangesteld. Onder hem zorgt De Ruyter er met drie succesvolle zeeslagen voor dat Engeland en Frankrijk verliezen. Beslissend is de slag bij Kijkduin op 21 augustus 1673. Hoewel de Engelsen en Fransen een grotere vloot hebben met meer munitie, heeft De Ruyter letterlijk de wind mee en zeilt recht op de vijand af. Door deze agressieve aanval wint De Ruyter. De Fransen trekken zich tijdens het bloedbad terug waardoor de Nederlandse vloot nauwelijks tegenstand meer heeft. De Ruyter weet zo te voorkomen dat de Engelsen op de kust landen.

In 1676 sneuvelt De Ruyter nabij Syracuse in een gevecht tegen de Fransen. In de Amsterdamse Nieuwe Kerk krijgt hij een marmeren praalgraf.

Beeldvorming
In de zeventiende eeuw stellen de bestuurders van de kustprovincies de Republiek graag voor als een vredelievende zee- en handelsnatie die niet graag oorlog voert. In dit zelfbeeld zijn aanvoerders op zee de grote helden. Zij worden bezongen in liedjes, hun levens en daden worden beschreven in populaire geschiedenisboekjes en de belangrijkste zeeslagen worden vastgelegd op schilderijen en prenten.

De Ruyter geldt nog altijd als bekendste admiraal in de Nederlandse geschiedenis. Toch staat zijn reputatie als zeeheld ook ter discussie. Hoewel hij Europese christenen bevrijdde die tot slaaf waren gemaakt voer hij ook naar de kust van West-Afrika om Nederlandse handelsbelangen, inclusief de handel in Afrikanen, te beschermen.