Tegenwoordig verwarmen de meeste mensen hun huis met centrale verwarming. Dit is nog maar 35 tot 40 jaar gangbaar. Voor die tijd waren er andere manieren om je huis te verwarmen. Open vuren waren heel normaal en ook kachels waarin hout of turf werd gestookt. Turf is gedroogd veen. In Drenthe had je veel veengronden. In die gebieden was het drassig en nat. De bodem bestond uit heel veel lagen dode planten op elkaar. Dat noem je veen.
Veen wordt turf
Hoe wordt veen brandstof? Voordat veen kan branden moet er heel wat gebeuren. Eerst moet een heleboel water uit het veen weglopen, pas dan kan een stuk veen worden uitgegraven en worden gedroogd. Van het steken van veen tot het opstapelen van de turven op een legveld, waren 6 tot 9 arbeiders nodig. Het afgraven van veen was heel zwaar werk. Eén turf heeft ongeveer het formaat van een grote cake. Op het legveld bleven de turven een hele zomer drogen. Door de vrouwen en kinderen werden ze gedurende de zomer 2 of 3 keer gedraaid. Het gedroogde veen was een brandstof geworden. Turf kan heel lang branden en gloeit lekker warm na. Dat turf kon branden was al heel lang bekend. De Romeinen schreven er al over. Drenthe had veel veengronden, maar die konden pas worden afgegraven toen er eerst kanalen waren gegraven. Voor het graven van kanalen was heel veel geld nodig.
Geld zat
Rijke kooplieden uit Holland hadden veel geld èn zij hadden turf nodig voor hun huizen en bedrijven. Daarom lieten zij een vaart graven van Meppel naar Smilde en van Meppel naar Hoogeveen. Het water uit de natte veengebieden kon in de vaart weglopen en met een boot kon het turf worden afgevoerd. Vanaf Meppel voeren de schepen over de Zuiderzee naar Holland. De rijke kooplieden zetten mensen aan het werk in het veen. Dat waren bijvoorbeeld werkelozen uit het westen. De werkelozen waren in het zomerseizoen de hele dag bezig om het veen uit te steken en te laten drogen.
Voor deze werkzaamheden werd de Compagnie van de Dieverder, Leggeler en Smildervenen opgericht. In 1631 richtten vijf ondernemers uit Holland en Drenthe zo'n compagnie op. Hun bedrijf heette de Compagnie van 5000 Morgen. Het aantal Hollanders nam snel toe en er kwamen ook investeerders uit Overijssel bij. De Compagnie van 5000 Morgen liet de Hoogeveense Vaart graven van Echten naar de veengronden. Ook verbeterden ze de loop van het Oude Diepje naar Meppel toe. Aan de Eerste Wijk in het veen ontstond op initiatief van de Hollanders het dorp Hoogeveen.
Drenthe verandert
Door de vervening, het afgraven van het veen, werd Drenthe vier eeuwen lang turfproducent. Het landschap werd door kanalen doorsneden. Steeds meer arbeiders kwamen in Drenthe wonen om in het veen te werken en daardoor ontstonden tientallen nieuwe dorpen. Hoogeveen en Smilde zijn hiervan bekende voorbeelden.
Werken in het veen
De handel in turf bood veel werkgelegenheid, maar de sociale verschillen waren groot. Bovenaan in rangorde stonden de veenbazen. Zij bezaten of beheerden stukken veengrond. Die grond lieten ze door veenarbeiders bewerken. De veenarbeiders staken het veen uit en stonden laag in de rangorde. De turfschippers die het veen afvoerden verdienden ook niet veel. De kanalengravers stonden het laagst in aanzien. Onderling hadden deze arbeiders ook nog een rangorde.
De arbeider op de bodem van het kanaal stond het laagst in aanzien en verdiende het minst. Hoe hoger de arbeider in het kanaal aan het werk was, hoe meer hij verdiende. Hier komt de term 'hogerop komen' vandaan.
