De Fransen werden met groot enthousiasme ontvangen. De leuze
"vrijheid, gelijkheid en broederschap" zou nu ook hier
gaan gelden. Helaas was de vreugde van korte duur. De haveloze en
ondervoede Franse troepen werden ingekwartierd in de kerk en de
school, ook bij burgers en boeren. In de Pancratiuskerk werd door
de soldaten danig huisgehouden. Alles wat van hout was en brandbaar
werd opgestookt. Ook het orgel werd vernield. De troepen moesten
door de bevolking onderhouden worden. Er volgden eindeloze
vorderingen van voedsel, brandstof, kleding, paardenvoer. Zodra de
soldaten behoorlijk in de kleren waren gestoken en op krachten
waren gekomen, werden ze vervangen door nieuwe even haveloze
troepen en dan begon het verhaal van voren af aan.
Van een werkelijke omwenteling was overigens geen sprake, want al
gauw maakten de aanzienlijken toch weer de dienst uit. Net als in
het verleden had de invloed van het volk weinig om het lijf. In
juli 1810 vaardigde Napoleon Bonaparte een decreet uit waarbij ons
land een deel werd van het Franse keizerrijk. Overijssel was nu het
Département des bouches de l'Issel (departement van de
IJsselmonden) en Twente werd het arrondissement Almelo, dat was
verdeeld in zes kantons die samen zeventien gemeenten omvatten. Die
werden toen mairieën genoemd, ook wel communes.
Haaksbergen behoorde met Diepenheim, Goor en Rijssen tot het kanton
Goor. Het gebied ten zuiden van de Buurserbeek/Schipbeek werd bij
het Département de l'Issel Supérieur (van de Boven-IJssel)
gevoegd. Vrijwel geheel Buurse en delen van Honesch, Langelo en
Brammelo kwamen daardoor bij Neede. Brammelerbroek echter werd
Haaksbergs gebied. Eind maart 1814 werd deze situatie weer ongedaan
gemaakt.
Vernieuwingen
Onder het Franse bestuur nam de armoede schrikbarende vormen aan. Alleen in de landbouw ging het nog goed. De Fransen brachten ook veel goede zaken: eenheid van wetgeving, gelijkheid voor de wet van iedereen, een betere rechtsbedeling, vrijheid van godsdienst en de invoering van het metrieke stelsel. Ook werden de mairieën (voorlopers van de gemeenten) verplicht jaarlijks een financiële begroting te maken en nam de aandacht voor de volksgezondheid toe. Zo werd inenting tegen de pokken bevorderd en kwam er een verbod op het begraven in de kerken. Heel belangrijk was de invoering van een burgerlijke stand.
Einde Franse tijd
Aan de Franse overheersing kwam een einde door de mislukte veldtocht die Napoleon in mei 1812 begon tegen Rusland. Hij wist nog wel Moskou te bereiken, maar daarna leed zijn leger een zware nederlaag door de ontberingen van de barre Russische winter en de voortdurende aanvallen van de kozakken. Op 10 november bereikten de eerste patrouilles van de kozakken Twente. Na 10 dagen was er in heel Twente geen Fransman meer te vinden. Ook Haaksbergen kreeg te maken met de kozakken. Over hen doen heel wat verhalen de ronde. Het moeten ruwe gasten zijn geweest, van wie gezegd werd dat ze niets liever deden dan drinken en jagen op vrouwen en loslopende kippen. Na de verdrijving van de Fransen werd Nederland een zelfstandige natie. De meeste Franse wetten bleven gehandhaafd, waaronder die over de nieuwe inrichting van het lokale bestuur.
