Het contrast tussen het oude 16de-eeuwse stadhuis aan de Markt
in Hasselt en het moderne gemeentehuis aan de Telvorenstraat kan
niet groter zijn. Niet alleen het uiterlijk van de twee gebouwen
contrasteert, maar ook de wijze van bestuur. Meer dan 750 jaar
hadden de bestuurders en de bevolking van Genemuiden, Hasselt en
Zwartsluis aan zichzelf genoeg. Sinds 1 januari 2001 zijn de drie
kernen gefuseerd en gaan ze verder onder de vlag van de nieuwe
gemeente Zwartewaterland.
In de jaren negentig van de 20ste eeuw was het beleid van de
rijksoverheid erop gericht gemeenten meer bevoegdheden te geven.
Daar waren weinigen op tegen. Dat lag anders voor de gedachte dat
kleinere gemeenten die zwaardere taak niet aan zouden kunnen.
Alleen door kleine gemeenten samen te voegen, konden ze
professioneel en zakelijk bestuurd worden, was de gedachte achter
het regeringsbeleid. De mogelijkheid dat er een eind zou komen aan
een eeuwenlange periode van grote zelfstandigheid raakte ook in
Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis een open zenuw. Niet alleen
burgers, maar ook bestuurders verzetten zich met hand en tand tegen
de voorgenomen fusie. In Genemuiden was de weerstand het grootst.
Daar probeerde de stichting "Genemuiden Zelfstandig" tot het laatst
het tij te keren.
Niet groot genoeg
Toen eind jaren negentig het kabinet van Wim Kok (Paars 2)
25.000 inwoners per gemeente als minimum nastreefde, was het lot
van de drie kleine gemeenten bezegeld. Op 29 juni 2000 werd de wet
op de gemeentelijke herindeling van West-Overijssel van kracht. De
ongeveer 22.000 inwoners van de kernen Genemuiden, Hasselt,
Zwartsluis, Kamperzeedijk en Mastenbroek werden vanaf 1 januari
2001 voortaan bestuurd door de gemeente Zwartewaterland. De laatste
burgemeesters van Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis,
respectievelijk Jan Rietkerk, Frans Koffrie en Herman Smit, maakten
plaats voor Tin Plomp (CDA), de voormalige burgemeester van
Valkenisse en Staphorst. In 2011 werd Eddy Bilder als burgemeester
aangesteld.
Toen de fusie een feit was, moest een naam voor de nieuwe gemeente
worden gekozen. Vele namen passeerden de revue, waaronder
Zwartewaterstad en Zwartewatersteden. Uiteindelijk werd gekozen
voor Zwartewaterland. Een voor de hand liggende keuze, want naast
de eigenheid van de drie kernen, is het Zwarte Water de verbindende
factor.
De brommerrellen van Genemuiden
De meeste mensen in Genemuiden waren tegen de herindeling. Ze
waren gewend hun eigen boontjes te doppen en de lijnen tussen
burgers en het gemeentebestuur waren kort en constructief. Toen de
herindeling doorging, bestond er bij velen onvrede over de gang van
zaken. De nieuwe burgemeester maakte sneller dan hem lief was,
kennis met de volksaard van Genemuiden. Aanleiding waren de
traditionele brommerraces tijdens de Koninginnenacht van 2001.
Gesteund door een raadsbesluit, maar zonder overleg met de
betrokkenen, wilde burgemeester Plomp strenge maatregelen nemen
tegen de jongeren die traditiegetrouw met opgevoerde brommers
zonder uitlaat de straten van Genemuiden onveilig maakten. Om
middernacht braken rellen uit, er werden brandjes gesticht en het
gemeentehuis werd bekogeld met stenen en zelfs molotovcocktails. De
ME pakte die nacht 23 mensen op. De relatie tussen de burgemeester
en de inwoners van Genemuiden kwam nooit meer helemaal goed. Mede
hierdoor trad Plomp eind 2004 af.
De eerste 10 jaar
Ruim 10 jaar later zijn de meningen over de gemeentelijke herindeling nog steeds verdeeld. Onder de bevolking was in het begin de neiging om alles wat verkeerd ging te wijten aan het verlies van de vroegere zelfstandigheid. Het tij zat ook niet mee, want de nieuwe gemeente moest worden opgebouwd in een tijd van bezuinigingen. Wat de inwoners van Genemuiden en Zwartsluis direct al stak, was dat ze hun vertrouwde gemeentehuis kwijt waren. Wie een paspoort nodig heeft, moet tegenwoordig naar het gemeentehuis in Hasselt. Bovendien wilde de gemeente de opbrengsten van twee eeuwenoude Genemuider fondsen aanwenden voor heel Zwartewaterland. Ook waren er genoeg Hasseltenaren die niet gelukkig waren met de herindeling. Ze vonden dat de gemeente onevenredig veel geld besteedde aan de vernieuwing van het centrum van Zwartsluis. Anderen kijken nuchterder naar de samenvoeging. Op de naambordjes aan de grenzen van de kernen staat als vanouds Genemuiden, Hasselt en Zwartsluis. En hun eigen karakter zullen die kernen waarschijnlijk nog lang bewaren: Genemuiden met zijn sterke industrie, Hasselt met zijn beschermd stadsgezicht vol historische panden en Zwartsluis met belangrijke voorzieningen voor de scheepvaart en vaarrecreatie. Zwartewaterland is een gemeente die zijn kracht ontleent aan de eigenheid van drie kernen met een rijk verleden.
