De Hervormde kerk van Ommen is het onbetwiste middelpunt van het stadscentrum. Het monumentale pand vertoont aan alle zijden de tekenen van een hoge ouderdom, met opeenvolgende bouwstijlen en diverse aanbouwen, als littekens van de tijd. Deze plek bovenop een rivierduin is de bakermat van de stad Ommen. Maar de precieze oorsprong van deze kerk "verliest zich in de nevelen der geschiedenis".
Bekering tot het christendom
In de 8ste eeuw staken missionarissen als Lebuinus en Marcellinus in opdracht van de bisschop van Utrecht de IJssel over om de ongelovige Saksen tot het christendom te bekeren. Het verhaal gaat dat ze in het Vechtdal bij Heemse een kerkje stichtten. In dat geval zullen ze ook in de buurt van het huidige Ommen zijn geweest. Misschien stelde de boerennederzetting nog te weinig voor om er een bedehuis te stichten. Vaststaat in ieder geval dat de bewoners in deze regio zich vanaf dat moment geleidelijk bekeerden tot het christendom.
Heilige Brigida
De naam Ommen komt voor het eerst in de annalen voor in 1133 als ene Engelbertus de Umme optreedt als getuige bij een schenking van goederen aan de abdij Klarholz in Westfalen. Ruim 1 eeuw later is voor het eerst sprake van een kerk in Ommen. In 1238 schonk de bisschop van Utrecht namelijk een gedeelte van de inkomsten van de kerk in Ommen aan de proosdij van St. Pieter in Utrecht. Vanwege deze kerk groeide Ommen uit tot een kerspel. In een ruim gebied rondom de stad waren mensen voor hun zielzorg op Ommen aangewezen. De kerk was gewijd aan de heilige Brigida, die als abdis had geleefd in Ierland en overleden was in het jaar 523. Ze is de beschermheilige van het vee, wat in het landelijke Ommen natuurlijk niet zonder betekenis was. De heilige Brigida staat ook afgebeeld op het gemeentewapen van Ommen, met naast haar een adelaar en een leeuw.
Oerstenen
De eerste kerk in Ommen zal van hout zijn geweest, maar door de groei van de stad vanaf de 13de eeuw maakte deze plaats voor een stenen gebouw. De kerk was waarschijnlijk gebouwd in romaanse stijl met gebruik van oersteen, een ijzerhoudend gesteente dat in de omgeving voorkwam. In de huidige kerkmuren zijn deze stenen als grote roestkleurige blokken nog terug te vinden. Later is de kerk opnieuw opgetrokken in gotische stijl met hoge spitsboogramen, waarbij de ijzeroerblokken van de oudere kerk werden hergebruikt, maar ook metselwerk en Bentheimer zandsteen is toegepast. De muren zijn ongeveer 1,30 m dik en van binnen hol.
Kerkklokken
Vanaf de Reformatie kreeg de heilige Brigida kerk de benaming van Gereformeerde en later Hervormde kerk. De kerk werd herhaalde keren getroffen door brand, bliksem of verwoesting, maar bleef de tijden standvastig trotseren. De oorspronkelijke toren ging bij de stadsbrand van 1624 verloren. De kerk kreeg vervolgens aan de voorzijde een klokkenhuis en in 1857 een nieuwe houten kerktoren met uurwerk. In het klokkenhuis hangen nog twee van de drie oorspronkelijke klokken. De verloren gegane "darde klokke" werd door de nachtwacht geluid bij het einde van zijn dienst. De overgebleven klokken zijn in 1517 gegoten door Heinrich van Dortmund. Naast de tijd verluiden zij op verzoek het overlijden van inwoners van Ommen, ongeacht hun religieuze achtergrond. De klokken met vrijwel identiek opschrift doen zo al bijna 500 jaar hun reputatie eer aan:
Maria [resp. Salvator] is mijne name
mijn gelut sy gode bequame
den levendighen ropick
de doden beschrey ick
hagel ende donder wersta ick.
