De Sallandse Heuvelrug is ontstaan tijdens de voorlaatste ijstijd. Zij strekt zich uit van Holten tot aan het vlakke land ten noorden van Hellendoorn. In 2004 is een deel ervan tot Nationaal Park aangewezen. Het park loopt vanaf de weg van Nijverdal naar Raalte (RW 35) in zuidelijke richting tot aan Holten en omvat in totaal 3.600 ha. Het bestaat uit de Haarlerberg, Holterberg en de Noetselerberg. Deze laatste wordt sinds de opkomst van Nijverdal ook wel Nijverdalse berg genoemd. De Haarlerberg kan men ongeveer verdelen in de Sprengenberg en de Koningsbelt. Het hoogste punt van het gebied is de Grote Koningsbelt van 75 m hoog. Het gebied van het Nationaal Park is grotendeels in handen van drie eigenaren: Natuurmonumenten bezit de Sprengenberg bij Haarle, Staatsbosbeheer beheert het gebied van de Noetselerberg en de Koningsbelt, en landgoed De Noetselerberg is in particuliere handen.
Uniek natuurgebied
Het Nationaal Park kent loof- en naaldbossen, oude lanen en één van de grootste aaneengesloten heidegebieden van Nederland. Dat heideareaal is vooral van belang voor de laatste levensvatbare populatie korhoenders van Nederland. Veel beheersmaatregelen zijn er dan ook op gericht om die populatie in stand te houden. Het hele gebied kent een diversiteit aan biotopen, waarin unieke flora en fauna voorkomen. Naast het korhoen telt het gebied onder meer de nachtzwaluw, roodborsttapuit, boomvalk, veldleeuwerik, havik en vele tientallen zangvogels. Verder komen in het gebied gladde slang, hazelworm, hagedissen, heidekikker en ree voor. Verwacht wordt dat in de toekomst het wild zwijn en het edelhert zich hier zullen vestigen.
Flora
Unieke plantensoorten zijn kraaihei, klein warkruid, orchideeën, jeneverbes, grondster, hondsviooltje, beenbreek, kleine zonnedauw, dubbelloof, stippelvaren en hengel. Het park kent een unieke paddenstoelenflora waarbij vooral opvalt dat een soort als hanekam (cantharel) de laatste jaren weer toeneemt. Insecten, waaronder veel vlindersoorten zoals groentje, zilveren maan, kleine vuurvlinder, en spinnen zijn volop te zien. De wespspin is een soort die nog maar sinds enkele jaren in het gebied voorkomt.
Recreatie
De ontwikkeling van het gebied is er op gericht een goede
afstemming te vinden tussen toerisme en recreatie enerzijds en de
belangen van de natuur anderzijds. Het Nationaal Park maakt deel
uit van de landelijke ecologische hoofdstructuur en is aangewezen
als Natura 2000-gebied. Er lopen diverse fiets- en wandelpaden
doorheen, alsmede enkele lange afstandspaden. Gemotoriseerd verkeer
is alleen toegestaan op de Toeristenweg, de verbinding tussen
Nijverdal en Holten. Aan de Nijverdalse kant van het park bevindt
zich een bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer, van waaruit het park
verkend kan worden.
De aloude heuvelrug stond ooit te boek als woest en van God
verlaten land. Inmiddels is het gebied uitgegroeid tot gekoesterd
cultuurlandschap voor inwoners van Hellendoorn en ver
daarbuiten.