1929 - 1945

Anne Frank

De Jodenvervolging

Anne Frank duikt tijdens de Duitse bezetting met haar familie en vier anderen onder in het Achterhuis in Amsterdam. In 1944 worden ze ontdekt en Anne sterft uiteindelijk in een concentratiekamp. Haar dagboek wordt na de oorlog uitgegeven en groeit uit tot een van de meest gelezen boeken ter wereld. Anne Frank geeft op die manier een gezicht aan de slachtoffers van de Holocaust.

Periode
Tijd van wereldoorlogen

Van Duitsland naar Amsterdam
Anne Frank wordt in 1929 geboren in een Joods gezin in de Duitse stad Frankfurt am Main. Nadat Adolf Hitler in 1933 aan de macht is gekomen, vlucht het gezin voor het groeiende antisemitisme naar Amsterdam. Hitler vindt Joden een gevaarlijk en minderwaardig ras dat niet in zijn rijk thuishoort. Tussen 1933 en 1937 ontvluchten ongeveer 140.000 Joden Duitsland, van wie er zo’n 35.000 voor kortere of langere tijd in Nederland terechtkomen. Het gezin Frank krijgt een woning in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Anne gaat daar naar school, leert er Nederlands en maakt nieuwe vrienden.

Anti-Joodse maatregelen
Na de bezetting van Nederland in mei 1940 neemt nazi-Duitsland al gauw maatregelen om Joden af te zonderen van de rest van de bevolking. Anne wordt naar een Joodse school overgeplaatst. Bij bioscopen, cafés, markten, theaters en in parken verschijnen bordjes ‘Voor Joden verboden’. Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een gele davidster te dragen, zodat ze herkenbaar zijn op straat. Die zomer zet de Duitse bezettingsmacht in Nederland de grote operatie in gang om de Joden af te voeren naar Oost-Europa. Joodse gezinnen krijgen een oproep dat ze hun koffers moeten pakken om in het Oosten te gaan werken. Ze worden uit hun huizen gehaald, op de trein gezet naar het doorgangskamp Westerbork in Drenthe, en vandaaruit naar concentratie- en vernietigingskampen elders in Europa gebracht.

Onderduiken
De familie Frank gaat op zoek naar een onderduikadres. Samen met vier andere mensen verschuilen ze zich in een ruimte achter het bedrijf van Annes vader Otto Frank aan de Prinsengracht in Amsterdam. Daar begint Anne aan haar dagboek waarmee ze na de oorlog beroemd zal worden. Ze schrijft als jong en ambitieus meisje over haar ervaringen in het Achterhuis. Schrijven is voor haar een uitlaatklep, een manier om het vol te houden in de benauwde schuilplaats. Twee jaar lang weet de familie zich te verbergen. Tot ze op 4 augustus 1944 worden opgepakt, mogelijk na verraad.

Vervolging
Via kamp Westerbork worden de onderduikers op transport gesteld naar vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Een paar maanden later wordt Anne samen met haar zus Margot opnieuw gedeporteerd, naar concentratiekamp Bergen-Belsen. Daar sterven de zusjes in 1945 aan de gevolgen van vlektyfus. Hun moeder Edith Frank komt om in Auschwitz. Otto Frank overleeft als enige van het gezin de oorlog.

In totaal worden meer dan honderdduizend Joodse Nederlanders in de verschillende concentratie- en vernietigingskampen vermoord. In vergelijking met de rest van Europa zijn er in Nederland verhoudingsgewijs veel Joden weggevoerd. Tussen 1933 en 1945 zijn ongeveer zes miljoen Joden en honderdduizenden andere vervolgden – onder wie Sinti en Roma, gehandicapten, homoseksuelen en Jehova’s getuigen – omgebracht door de naziterreur.

Wereldberoemd
Na de oorlog krijgt Otto Frank van Miep Gies, die de familie bij de onderduik heeft geholpen, een stapel schriften overhandigd. Het zijn de dagboeken van zijn dochter Anne. In 1947 wordt het dagboek uitgeven onder de titel Het Achterhuis. Wereldberoemd wordt het na een Amerikaanse toneelbewerking in 1955, net op tijd om het Achterhuis, dat op de nominatie stond om gesloopt te worden, te sparen. Datzelfde Achterhuis, dat tegenwoordig het Anne Frank Huis heet, wordt nu jaarlijks door meer dan een miljoen mensen uit de hele wereld bezocht.

Vincent van Gogh

Kunstschilder Vincent van Gogh leefde in de negentiende eeuw. Dat was de tijd dat er bijvoorbeeld voor het eerst treinen, fabrieken en fototoestellen kwamen. Van Goghs schilderijen zijn tegenwoordig beroemd, maar in zijn eigen tijd wilde bijna niemand ze kopen. Hij heeft maar drie schilderijen verkocht in zijn hele leven!

Geef toestemming voor cookies om externe inhoud weer te geven. Cookie-instellingen wijzigen
De Aardappeleters

Dit is een schilderij dat Van Gogh maakte toen hij nog jong was. Het heet 'De Aardappeleters'. Het is een erg donker schilderij. Van Gogh wilde met 'De Aardappeleters' laten zien dat hij goed kon schilderen. De mensen op het schilderij hebben geen normale kleur. Hun huidskleur lijkt op ongeschilde aardappels!

In het begin schilderde Van Gogh altijd met donkere kleuren. Sommige mensen denken dat Van Gogh in het begin donkere schilderijen maakte, omdat hij ongelukkig was. Maar misschien vond hij dat wel gewoon mooi. De mensen uit zijn tijd vonden zijn donkere schilderijen niet mooi. Zij wilden liever schilderijen met met mensen en landschappen die net echt leken.
Zonnebloemen

Dit beroemde schilderij heet 'Zonnebloemen'. Vincent van Gogh maakte vier van deze schilderijen met zonnebloemen. Maar hij vond er maar twee echt goed gelukt. Van deze twee schilderijen maakte hij drie kopieën. (Een kopie is iets wat precies is nagemaakt.) Dit schilderij is er daar een van. Je kunt hem zelf gaan bekijken in het Van Gogh Museum.

Zie je hoe licht en kleurrijk het schilderij 'Zonnebloemen' is? Vincent van Gogh woonde twee jaar lang in Parijs. Daar zag hij de schilderijen van moderne schilders: Impressionisten. Zij wilden de indruk (ook wel impressie genoemd) die een ding op hen maakte, vastleggen. Het schilderij hoefde niet op de werkelijkheid te lijken. Het moest alleen goed een sfeer weergeven. Vaak hebben zulke schilderen hele aparte kleuren. Want met kleur kun je goed een gevoel laten zien.
Vincent vond dat mooi en ging ook zulke kleurige schilderijen maken. In plaats van donkere schilderijen, maakte hij nu schilderijen met veel kleur. Maar ook de kleurige schilderijen vonden de mensen in Van Goghs tijd niet mooi. Vincent verkocht bijna niks.
Sterrennacht

Zie je hoe dit schilderij van Vincent van Gogh gemaakt is? Het zijn geen ingekleurde vlakken, maar allemaal kleine streepjes naast elkaar. Vincent schilderde veel van zijn kleurige schilderijen op deze manier.

Van veraf lijkt zo'n schilderij met allemaal streepjes een gewoon schilderij. Het lijkt alsof de vlakken gewoon ingekleurd zijn. Maar als je er van dichtbij naar kijkt, zie je het wit er tussendoor. Door het wit en de streepjes lijkt het schilderij heel licht en helder.
Zelfportret

Op dit zelfportret heeft Vincent één oor in het verband. Er zijn allerlei spannende verhalen over het oor van Van Gogh. Het bekendste verhaal is dat Van Gogh ruzie had met een vriend. Van Gogh zou zó boos zijn, dat hij zijn eigen oor had afgesneden. Volgens een ander verhaal heeft Vincents vriend het oor afgehakt. Wat er precies gebeurd is, weet niemand.

Vincent van Gogh heeft veel zelfportretten geschilderd. Hij wilde graag oefenen met schilderen, maar had geen geld om mensen te betalen die model kwamen zitten. Daarom kocht hij een goede spiegel en schilderde hij zichzelf.
De zelfportretten zijn bedoeld als oefening. Dat kun je vaak ook goed zien: ze zijn klein en ze zijn geschilderd op karton, niet op echt schilderdoek. Van Gogh maakte graag portretten. In zijn tijd werden ook de eerste foto's gemaakt. Maar dat vond Van Gogh maar niks. Een foto kan niet laten zien hoe iemand echt is, zei hij. Een geschilderd portret kan dat wel.
Van Gogh's kleuren

Boven dit café woonde Vincent toen hij in Parijs was. Het huis heet het 'Gele Huis' en het schilderij heet 'Het Nachtcafé'. Van Gogh heeft hele aparte kleuren gebruikt voor dit schilderij. Alles is geel, rood of groen. Dat deed hij niet zomaar.

Het Nachtcafé is geen vrolijk café. De mensen liggen te slapen en de meneer bij de biljarttafel heeft niemand om mee te biljarten. Van Gogh schreef aan zijn broer Theo waarom hij het café zo heeft geschilderd. Hij zegt: "Ik wilde laten zien dat het café een plek is waar je gek kunt worden. Met het geel en groen wilde ik de nare sfeer in de kroeg uitdrukken."
Van Gogh's brieven

Deze tekening deed Vincent bij een brief aan zijn broer Theo. Het is Vincent's slaapkamer in Parijs. Vincent stuurde veel brieven aan Theo. Hij vertelde daarin hoe het met hem ging. En hij liet zijn nieuwe schilder-ideeën zien. In veel brieven staan tekeningetjes, soms zelfs in kleur!

Veel van de brieven die Vincent aan Theo schreef, zijn bewaard gebleven. Zo kunnen we nu nog steeds lezen hoe Van Gogh over zijn eigen schilderijen dacht!
De dood van Vincent van Gogh

Hier zie je de graven van Vincent en zijn broer Theo. Ze liggen naast elkaar begraven, omdat ze zo'n speciale band met elkaar hadden. De graven liggen in Frankrijk, daar zijn de broers gestorven.

Vincent van Gogh verhuisde aan het einde van zijn leven naar het stadje Arles, in het zuiden van Frankrijk. Daar schildert hij het schilderij van het Korenveld. Vincent was arm en daardoor vaak somber. Hij hoopte dat het warme weer in Frankrijk hem vrolijker zou maken. Maar dat was niet zo. Vincent raakte steeds meer in de war. Het werd zelfs zo erg, dat hij in een ziekenhuis terecht kwam. Ook in de inrichting bleef hij schilderen. Soms was hij zo ziek, dat hij niet naar buiten kon. Dan tekende hij schilderijen van zijn favoriete schilders na, Rembrandt bijvoorbeeld.
Na een jaar mocht Vincent uit het ziekenhuis. Het ging eventjes goed met hem. Toch bleef hij bang om weer zijn verstand te verliezen. In de zomer van 1890 ging het fout. Vincent ging met zijn schildersspullen naar een korenveld. Daar schoot hij zichzelf neer. Hij leefde nog, maar twee dagen later stierf hij. Zijn broer Theo was bij zijn begrafenis. Een jaar later stierf Theo ook. Theo's vrouw begroef hem naast zijn broer Vincent.
Vincent van Gogh nu

Weet je hoeveel geld dit schilderij kost? 82,5 miljoen dollar! Daar kun je twee grote passagiersvliegtuigen voor kopen. Tegenwoordig zijn alle schilderijen van Van Gogh heel duur. Maar in de tijd van Van Gogh was dat wel anders!

Vincent van Gogh heeft in totaal meer dan 860 schilderijen gemaakt. Met al die schilderijen heeft hij maar 288 gulden verdiend, dat is ongeveer 130 euro. Hij heeft maar drie schilderijen verkocht. Van Gogh heeft ook nog 1200 andere dingen gemaakt, bijvoorbeeld tekeningen met pen en papier.
Voor al die schilderijen en tekeningen willen mensen tegenwoordig veel geld betalen. In 1973 is er zelfs een speciaal museum voor het werk van Van Gogh geopend: het Van Gogh Museum in Amsterdam. Daar hangen de meeste schilderijen van Van Gogh. Je kunt ze daar zelf gaan bekijken! Er hangen ook schilderijen van Van Gogh helemaal in Amerika en Japan.