Fort Abcoude werd in 1843 gebouwd op een strategische plaats bij de weg tussen Utrecht en Amsterdam en de spoorlijn. Het fort is het eerste fort dat werd gebouwd voor de zogenaamde Stelling van Amsterdam, een ring van forten rond de hoofdstad. Het ligt aan de westzijde van het gebied dat zou worden geïnundeerd als de Hollandse Waterlinie in werking werd gesteld. Ook een vestingstadje als Naarden maakt deel uit van de verdediging van dit gebied, maar ligt aan de andere kant van het water.
Fort Abcoude is acht hectare groot en is omgeven door een meer dan 30 meter brede gracht. Er zijn zeven 'bomvrije' gebouwen op het forteiland gelegen. Bomvrij betekent dat ze zo versterkt werden, dat ze modern granaatvuur konden weerstaan.
Net als de andere forten is het omgeven door een 'verboden kring', een zone waarin niet zomaar gebouwd mag worden. In de eerste driehonderd meter rondom het fort mogen alleen houten huizen staan, die in tijden van oorlogsdreiging snel kunnen worden opgeruimd. Zo wordt een vrij schootsveld verkregen voor de kanonnen op het fort. De tweede kring van nog eens 400 meter gaf meer bouwvrijheid, maar niets mocht daar worden neergezet zonder militaire toestemming.
In 1914 was de Stelling van Amsterdam klaar: het bestond uit een linie van 135 kilometer lengte met daarin 44 forten en batterijen.