vanaf 1945

Europa

Samenwerken voor een vreedzaam Europa

Geen nieuwe oorlog meer die Europa verscheurt. Dat is de belangrijkste drijfveer voor een samenwerking die uiteindelijk leidt tot de Europese Unie (EU). Een grote meerderheid van de Nederlanders steunt het lidmaatschap van de EU. Anderen vragen zich af: hoever moet deze samenwerking gaan?

Periode
Tijd van televisie en computer

Europese samenwerking
Na de Tweede Wereldoorlog zoeken Europese leiders naar manieren om een nieuwe oorlog te voorkomen. Verschillende politici bepleiten Europese samenwerking en integratie. Er wordt een start gemaakt met samenwerking op het gebied van strategische grondstoffen die nodig zijn om wapens mee te kunnen maken. Frankrijk, Duitsland, Italië, België, Nederland en Luxemburg tekenen in 1951 het Verdrag van Parijs en richten daarmee de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) op. Het verdrag bepaalt dat de ondertekenaars de productie van kolen en staal niet meer nationaal regelen, maar overdragen aan de EGKS.

In 1957 ondertekenen de zes leden het Verdrag van Rome. Daarmee is de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) een feit: een douane-unie van de zes landen die vrije handel in alle producten garandeert. Al gauw begint de EEG een gemeenschappelijk landbouwbeleid. De Nederlandse politicus Sicco Mansholt (1908-1995) ontwerpt het om de voedselvoorziening veilig te stellen en de inkomens van boeren door subsidies te verbeteren. De Europese samenwerking wordt steeds intensiever en zal in de jaren die volgen niet alleen over economie gaan, maar ook over cultuur, onderwijs en milieu.

De Europese Unie
Begin jaren negentig is de Nederlandse regering groot voorstander van verdere integratie van Europa. Niet alle lidstaten zijn hierover even enthousiast. Tijdens het Nederlandse voorzitterschap van de Raad van Europese Gemeenschappen wordt met de ondertekening van het Verdrag van Maastricht in 1992 de Europese Unie (EU) opgericht. De lidstaten willen op het terrein van veiligheid en justitie intensiever samenwerken. En er wordt besloten om een gemeenschappelijke munt, de euro, in te voeren.

Voor een doorvoerland als Nederland is het lidmaatschap van een groot Europees vrijhandelsgebied van enorm economisch belang. Ook andere landen zien de voordelen en het aantal lidstaten van EEG en EU groeit van 6 in 1972 tot 28 in 2013.

De EU heeft grote invloed op het leven van haar inwoners. Ze kunnen gemakkelijker emigreren en reizen binnen de Unie en goederen kunnen zonder grenscontroles overal binnen de EU vervoerd worden. Regelgeving tussen landen wordt afgestemd, waardoor de EU steeds vaker bepaalt wat de nationale overheden van de lidstaten wel en niet mogen doen. Zo zorgt de Nederlandse EU-commissaris Neelie Kroes ervoor dat telecomproviders consumenten niet meer met hoge kosten opzadelen als ze over de grens bellen.

Kritiek
De bemoeienis vanuit ‘Brussel’ wekt regelmatig irritatie. De meeste Europeanen zien zichzelf in eerste instantie als burgers van hun eigen nationale staten. Bij sommige inwoners van de Unie ontstaat het gevoel dat ze de regie kwijtraken aan Europa. Ze verzetten zich tegen verdere integratie; zo wijzen in 2005 de Fransen en de Nederlanders middels referenda een voorgestelde Europese ‘grondwet’ af. De eurocrisis die in 2009 uitbreekt zet het vertrouwen in de EU verder onder druk. Ook het vraagstuk in welke mate lidstaten vluchtelingen moeten opnemen leidt tot diepe verdeeldheid. De Britten stemmen in 2016 voor de ‘brexit’: het uittreden uit de EU. Na een moeizaam proces van politieke onderhandelingen wordt het vertrek in 2020 definitief. Ondanks deze ontwikkelingen is in de meeste van de overgebleven 27 lidstaten de steun voor de EU groot, ook in Nederland. De EU wordt als belangrijk, zelfs onmisbaar, ervaren. Maar over de manier waarop de Europese samenwerking in de toekomst het beste vorm kan krijgen, lopen de meningen sterk uiteen.

Europa: van werelddeel tot unie

Europa is één van de zeven werelddelen en is daarmee dus een grondgebied. Maar Europa is ook een groep landen die samenwerkt: de Europese Unie. Europa is een plek waar mensen tegenwoordig graag naartoe komen voor veiligheid en welvaart. Maar dat is niet altijd zo geweest.

Eeuwenlang is Europa het strijdtoneel tussen verschillende koninkrijkjes en volkeren. Een voortdurend gevecht om land en macht. Verschillende keizers, zoals Karel de Grote en Napoleon, proberen heel Europa in hun macht te krijgen. De Eerste en de Tweede Wereldoorlog vormen een keerpunt in de Europese geschiedenis. Deze twee oorlogen veroorzaken zoveel menselijk leed en economische schade, dat de landen het erover eens zijn: dit mag nooit meer gebeuren. Een nieuwe oorlog moet voorkomen worden. Samenwerken lijkt de oplossing.
Nooit meer oorlog

Europa wordt na de Tweede Wereldoorlog verdeeld in Oost- en West-Europa. Er is veel werkloosheid en armoede. Enkele West-Europese landen besluiten dat er iets gedaan moet worden. Om de vrede te bewaren én de economie te stimuleren gaan zes landen samenwerken. Wat gaan ze doen?

Nederland, België, Luxemburg, Frankrijk, Italië en Duitsland richten in 1951 de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) op. Kolen en staal waren belangrijk voor de wapen- en oorlogsindustrie, na de oorlog worden ze gebruikt voor vreedzaam herstel van de economie. Steenkolen zijn nodig voor de verwarming. En staal is nodig voor bijvoorbeeld spoorlijnen en gebouwen. Op deze manier kunnen de landen elkaar in de gaten houden én elkaar helpen. Dit is het begin van de uitgebreide Europese samenwerking op het gebied van handel en veiligheid, de Europese Unie (EU). En sinds de val van de Berlijnse muur in 1989 kunnen ook Oost-Europese landen lid worden van de EU.
Eén voor allen, allen voor één

Waarom zou een land lid willen worden van de Europese Unie? Het is namelijk niet gratis. Ieder lid betaalt geld aan de EU. Daar wil je dus wel wat voor terug krijgen. De belangrijkste reden om lid te worden is de samenwerking en vrije handel, die zorgen voor langdurige vrede en welvaart. Hoe dan?

Door het openstellen van de grenzen (Verdrag van Schengen, 1985/86) kun je vrij handelen en reizen in de EU. Dat is goed voor de handel en levert meer welvaart op. Als je meedoet heb je ook recht op subsidies. Dan krijg je geld van de EU voor speciale projecten, die goed zijn voor onder meer landbouw, economie en veiligheid. Samen sta je ook sterker om oplossingen te zoeken voor wereldproblemen zoals klimaatverandering, vluchtelingen en energievoorziening. Sinds 2002 is er ook de euro, de Europese munteenheid. Het nadeel van lid zijn is dat je als land over veel zaken niet meer zelf kunt beslissen. Als je lid bent van de EU moet je je houden aan de Europese afspraken en regels.
Lidmaatschap van de EU

Lid worden van de Europese Unie is ingewikkeld en kost veel tijd. Eerst moet een kandidaat-lidstaat aan allerlei voorwaarden voldoen. Het land moet in ieder geval een democratisch bestuur en een stabiele economie hebben en de Europese wetten en regels respecteren. Een land kan alleen lid worden als alle lidstaten ermee instemmen. En dan?

Als je voldoet aan de criteria kun je een aanvraag indienen. Dan starten de onderhandelingen. Het land moet zijn wetgeving aanpassen om aan de EU-regels te voldoen. De onderhandelingen gaan over wat er dan aangepast moet worden. Tijdens dit proces spreken we van kandidaat-lidstaten. Het is namelijk de bedoeling dat de landen goed kunnen samenwerken en elkaar kunnen en willen helpen als dat nodig is. Zijn alle besprekingen succesvol afgerond, dan mag je toetreden tot de Europese Unie. Wat in 1951 begon als een samenwerking tussen zes landen is inmiddels uitgegroeid tot een unie met 28 lidstaten.
De regering van de EU

De regering van de EU-lidstaten bestaat uit verschillende organisaties met Brussel als hoofdstad. De belangrijkste vier organisaties zijn: de Europese Commissie (EC), de Raad van de Europese Unie/Raad van Ministers, de Europese Raad (ER) en het Europees Parlement (EP). Samen zijn ze verantwoordelijk voor de Europese Unie. Wie doet wat?

De Europese Commissie (EC) is het dagelijkse bestuur van de EU. Elke eurocommissaris is - als een soort minister - verantwoordelijk voor één of meerdere onderwerpen, zoals milieu of veiligheid. Maar ze mogen hun eigen land niet voortrekken, het belang van de EU staat voorop. De Raad van Ministers bestaat uit leden van de regeringen uit de EU-landen. Zo kan elk land toch een beetje opkomen voor zijn eigen belang. Dan heb je nog de Europese Raad met alle regeringsleiders van de EU-landen. Het Europees Parlement (EP) lijkt op onze Tweede Kamer. De leden worden gekozen door de burgers van de EU-landen. Zij geven het volk een stem. Het Europees Parlement zit als enige organisatie in Straatsburg en reist regelmatig op en neer naar Brussel.
Europa in ons dagelijks leven

Europa lijkt ver weg, maar het is overal om je heen. Kijk eens naar de nummerborden van de auto’s naar het blauwe stukje met de Europese vlag. Of wat dacht je van het noodnummer 112: in bijna heel Europa geldig, handig hè? Bij de EU worden ook afspraken gemaakt over bijvoorbeeld luchtkwaliteit, milieu, landbouw en telefoontarieven. Waarom is dat belangrijk?

Stel dat de fabrieken in Duitsland heel veel viezigheid de lucht in blazen of lozen in de rivieren. De vieze lucht of het smerige water kan overal in Europa terechtkomen, niet zo gezond. Of wat dacht je van vlees, groenten of ander voedsel. Door de vrije handel gaan deze producten naar verschillende landen in de EU. Stel dat dit voedsel niet veilig is, dan kunnen we allemáál ziek worden. Door met elkaar goede afspraken te maken is het voor iedereen in de EU veiliger, schoner en prettiger leven en werken.
Meer of minder Europa

Grexit, Brexit, Frexit, Nexit! Deze begrippen staan voor het uittreden van een land uit de EU. Exit is Engels voor ‘uitgang’. Griekenland heeft heel hoge schulden. Wordt het een Grexit? Engeland wil geen lid meer zijn van de Europese Unie, dat betekent Brexit! Samenwerken is altijd lastig, zeker als er veel op het spel staat. Wat vind Nederland van Europa?

Vanaf 1951 zijn er steeds verdere stappen gezet in de samenwerking. Op meer gebieden en met meer landen. Nederland is niet altijd blij met de beslissingen van de Europese Unie. Maar er komt voorlopig geen Nexit. De meeste Nederlanders zijn vóór samenwerking op het gebied van veiligheid en defensie, buitenlandse politiek, migratie en energie. Ook vinden de meeste Nederlanders het fijn om vrij te kunnen reizen in de EU. Andere positieve aspecten zijn de vrede, de euro en de invloed die de EU (als één blok) op de rest van de wereld heeft. Iets meer dan de helft van de bevolking van Engeland wil dat het land de dingen weer zelf gaat regelen. Brexit!