Twickel is met 6.500 ha het grootste landgoed in ons land in particulier bezit. Het is vanaf 1347 bewoond geweest door de families Van Twickelo (tot 1539), Van Raesfelt (tot 1682), Van Wassenaer Obdam (tot 1812) en Van Heeckeren. De laatste barones stierf in 1975 kinderloos en had het hele bezit in 1953 ondergebracht in een stichting om het complex als natuur- en cultuurgebied in stand te houden.
Behoud natuurschoon
Rond Delden bevindt zich ruim 4.000 ha in eigendom van Twickel, een prachtig natuurgebied met bossen, heidevelden, vennen en kleinschalige landbouw. Inkomsten worden onder meer verkregen uit de 150 pachtboerderijen, die alle herkenbaar zijn aan de zwart-witte luiken. Van deze boerderijen zijn er nog maar ongeveer 50 als agrarisch bedrijf in gebruik. Rond het kasteel ligt een prachtige tuin met een hertenpark en een oranjerie, die 's zomers als theeschenkerij in gebruik is. In de directe omgeving is nog een uitgebreide moestuin, een moderne houtzagerij en een zagerijmuseum. De Stichting bezit verder nog enkele watermolens, hotel-restaurants, woningen en de museumboerderij De Wendezoele.
Onteigeningen
Om dit uitgebreide landgoed in stand te houden hebben de achtereenvolgende bezitters dikwijls strijd moeten voeren met de besturen van omliggende gemeenten. Veel eigendom heeft Twickel daarbij moeten afstaan voor wegenaanleg, de aanleg van spoorlijnen, het graven van het Twentekanaal en woningbouw voor de omliggende steden. In 2009 werd een convenant gesloten tussen de Stichting Twickel, de provincie Overijssel, de regio Twente, het Waterschap Regge en Dinkel en de omliggende gemeenten Hengelo, Borne en Hof van Twente. Dit "Pact van Twickel" behelst afspraken over de bescherming van het landgoed tegen verdere afbrokkeling en over de ontwikkeling van de overgangsgebieden naar de steden van dit unieke landgoed.
Kerkelijke invloed
Niet alleen de ontwikkeling van de natuur en instandhouding van de cultuur heeft in de historie een rol gespeeld. Ook op kerkelijk en politiek gebied is de invloed van Twickel groot geweest. In het begin van de 17de eeuw verwierven de bewoners van kasteel Twickel het collatierecht, dat is het recht om de predikant van de Blasiuskerk te benoemen. Dit recht werd zonder succes bestreden door de burgemeesters van Stad Delden en de adellijke bewoners van andere havezaten in de omgeving. Ruim een eeuw later werd aan de Blasiuskerk een tweede predikant toegewezen. De heer van Twickel mocht een voordracht van drie opstellen, waaruit de burgemeesters een keuze konden maken. Uiteindelijk werd de predikant door de kerkenraad benoemd.
Sociale bemoeienis
De bewoners van Twickel hebben eeuwenlang veel voor de bevolking betekend. Zo hebben zij diverse vicarieën gesticht voor hulp aan armen en behoeftigen, stelden zij grond en financiën beschikbaar voor de bouw van een ziekenhuis, en voorzagen zij het stadje van schoon drinkwater. Ook ondersteunden zij de schooltjes financieel.
Historie
In de Franse tijd vond een gemeentelijke herindeling plaats, waarbij het Twickelgebied in de gemeente Ambt Delden kwam te liggen. Stad Delden werd daardoor vrijwel geheel omgeven door Twickel. Dit feit heeft de ontwikkeling en uitbreiding van het stadje nadelig beïnvloed. Eenzelfde ontwikkeling zien we in Goor en Diepenheim. Het oude kerspel Goor met zijn vele havezaten koos voor de nieuwe plattelandsgemeente Markelo en niet voor stad Goor. Goor werd een stadsgemeente binnen de stadsgrenzen van het "Stadswigbold Goor", zoals die in 1263 bij het verlenen van stadsrechten aan Goor waren vastgesteld. Ook Diepenheim bleef in ontwikkeling achter door de omsluiting van diverse landgoederen. De landgoedeigenaren hadden meerdere bestuurlijke functies en konden daardoor veel invloed uitoefenen. Deze insnoering van hun grondgebied voor zowel Stad Delden, Goor en Diepenheim blijkt uiteindelijk de reden te zijn dat deze steden in hun economische en industriële ontwikkeling sterk zijn benadeeld. Na de sluiting van de weefschool in Goor (1836) bijvoorbeeld wilde de oprichter van die school, Thomas Ainsworth, daar een textielfabriek stichten. Maar door gebrek aan bedrijfsgrond heeft hij zijn initiatief toen naar elders (Nijverdal) moeten verplaatsen.
Majestueus landschap
Door de historische keuze voor plattelandsgemeenten kan, landschappelijk gezien, de nieuwe gemeente Hof van Twente haar naam nu eer aandoen. Immers, door de aanleg van sublieme tuinen en landschapsparken rond de vele havezaten, met name die van Twickel, Weldam en Warmelo, is dit prachtige Twentse landschap in zijn eenvoud en majesteit een waar feest voor een ieder die hier wil verpozen.
