In 1763 is voor het eerst sprake van de aanwezigheid van Joden in Vriezenveen. De joodse gemeenschap in Vriezenveen is nooit groot geweest. Het aantal personen schommelde tussen de 20 en 30. Vaak was het beroep van het gezinshoofd koopman of slager. Veel meer dan namen, aantallen en het bestaan van de synagoge is niet bekend. De gemeenschap werd aangeduid als de Nederduits Israëlitische Gemeente. Ook is er sprake van een joods kerkhof in Vriezenveen.
Bouw van de "Hebreese kerk"
In 1866, toen de Joodse gemeenschap circa 30 personen omvatte, werd
besloten om een synagoge te bouwen. Om onduidelijke redenen hebben
deze plannen geen doorgang gevonden. Pas in 1878 werd de
aanbesteding gehouden. Metselaar Mulder nam het werk aan. Op 24
augustus 1878 schreef Mulder in zijn aantekeningen: "begonnen met
de Hebreese kerk". Jodenkerk noemde hij de synagoge ook wel. Mulder
had ongeveer acht man aan het werk. Zand en stenen werden per boot
aangevoerd en een enkele keer via het spoor in Almelo. Het dak had
vroeger een ander aanzien dan de lelijke golfplaten van nu. Bij de
bouw zijn namelijk 1.500 dakpannen gebruikt. In de loop van 1879
was de synagoge klaar. De gemeenschap omvatte toen 27 personen. Van
een feestelijke opening of iets dergelijks is niets bekend.
Aftakeling
Een lang leven was de synagoge niet beschoren. In 1906 werd de
gemeente door terugloop van het ledental onderdeel van de Joodse
gemeente in Almelo. Op 9 januari 1923 werd in Café Holland op Het
Midden de synagoge met twee bijbehorende percelen grond verkocht.
Dat gebeurde door notaris Louis Cramer uit Vriezenveen op verzoek
van het kerkbestuur van de Nederlands Israëlitische Gemeente in
Almelo. Een voorwaarde bij de verkoop was dat het gebouw als
woonhuis, winkelpand of pakhuis mocht worden ingericht, maar niet
voor opslag voor lompen of aanverwante artikelen. Bovendien mocht
het gebouw niet worden gebruikt als café. De synagoge werd voor f
1425,− verkocht aan de timmerman Jan Goosselink, die er zijn
ambacht in uitoefende. De noordelijk en zuidelijk gelegen percelen
van de gemeente bij de synagoge werden verkocht voor f 200,− aan
Wicher Gerhardus Niphuis. Het gebouw is nog steeds in handen van
particulieren, het laatst als opslagplaats. Het pand staat op de
gemeentelijke monumentenlijst. In 1999 is de Stichting Behoud
Synagoge Vriezenveen opgericht om het gebouw te bewaren en weer een
passende functie te geven.
